Jaki będzie XXI wiek?

Ten tytuł brzmi jak żart w roku 2017, ale nim nie jest. Właściwy wiek XIX nastał po Kongresie Wiedeńskim, właściwy wiek XX rozpoczęła I wojna światowa – wtedy runęły porządki poprzednich stuleci. Wiek XXI kształtuje się właśnie teraz, w ostatnich popapranych latach, gdy tyle rzeczy, uważanych za pewne i stałe, wypracowane i wywalczone pod koniec XX wieku, cała ta nasza nowoczesność i postęp, kondycja człowieka przyszłości, wszystko, co miało być już tylko lepsze, zaczęło się psuć i walić nam na łby. I nie trzeba nam do tego nawet wojny światowej. Pytanie jest zasadne, ilekroć dziwimy się, że coś brzmiącego jak ponury żart z odległej przeszłości, ma miejsce w roku 2017.

No właśnie, my się dziwimy. Zastanawiamy, jak tak można. Jak to możliwe, że w 2017 roku wciąż nie wszyscy ludzie są sobie równi? Jak to możliwe, że na wierzch wypełza rasizm i ksenofobia, których już miało nie być, których pod koniec XX wieku się wstydziliśmy, a teraz niektórzy jakby mniej? Jak to możliwe, że otwarcie w 2017 roku głosi się nienawiść? Bez wstydu właśnie. Jak to możliwe, że cofamy się poniekąd w rozwoju? Dziwimy się temu w rozmowach, w dyskusjach w internecie. I czasem wdaje się w tę dyskusję ktoś, kto sprowadza nas do parteru. Ktoś, kto na nasze „a jak to” odpowiada „a tak to”. Natknęłam się na taką dyskusję na facebooku kilka tygodni temu. Taki jest ten XXI wiek, taki on będzie – pisał ktoś. Reakcyjny, konserwatywny, wsteczny, nienawistny. I tak ma być. Na pohybel wam lewaki, na pohybel lewacki XX wieku. I ten ktoś nie zawstydzi się przy tym ani trochę. Poczuje swoją moc, swoją prawdę, swoją słuszność, dumę z takiego XXI wieku. A nam ze wstydem i ze złością przyjdzie przyznać mu niestety rację, zbierając szczękę z podłogi. Bo XXI wiek z każdym rokiem zapowiada się coraz gorzej.

Jest taka teza, wysunięta przez zmarłego w ubiegłym roku Umberto Eco, że żyjemy w nowym średniowieczu. Według Eco nie jest to jednak nic złego. Pisarz widzi wiele wspólnego w organizacji i zjawiskach średniowiecznego i współczesnego świata. Pisze on: „Czego więc trzeba, by stworzyć dobre średniowiecze? Przede wszystkim Wielkiego Pokoju, który się kruszy, wielkiej międzynarodowej władzy państwowej, która zjednoczyła świat pod względem języka, obyczaju, ideologii, religii, sztuki oraz technologii i która w pewnym momencie − wskutek własnej niekontrolowanej złożoności − upada. Upada, ponieważ na granice naciskają «barbarzyńcy», niekoniecznie pozbawieni kultury, lecz przynoszący nowe obyczaje i nowe wizje świata”.”

Gdy jednak dziś spojrzymy na to nasze nowe średniowiecze, czyż nie kojarzy nam się jedynie z ciemnotą i wstecznictwem, które (w wielu kwestiach niesprawiedliwie zresztą) przypisuje się epoce wieków średnich? Żyjemy w czasach niesamowitego wręcz postępu technicznego, jednocześnie kulejąc coraz bardziej w sprawach praw człowieka, kulejąc moralnie i coraz bardziej oddalając się od rozumu, ale też od serca. Kiedy na Morzu Śródziemnym toną uchodźcy, w tym małe dzieci, zadowolony i syty człowiek z bezpiecznej Polski, świętuje Wielkanoc, życząc im śmierci. Zupełnie otwarcie, bez wstydu, w internecie, firmując te życzenia własną twarzą. To tylko jeden z najnowszych obrazków XXI wieku. Codziennie do kolekcji wpada nowy, który nie napawa optymizmem i każe wątpić w kondycję człowieka i w XXI wiek. To może być jeszcze gorsze stulecie od poprzedniego, bo człowiek XXI wieku zapomniał już o lekcjach, jakie dał nam wiek XX i w coraz większej masie lubuje się w średniowieczu, najciemniejszym i najbardziej stereotypowym, jak tylko się da.
A może jednak nadzieja jest nawet w najgorszych czasach, a XXI wiek wcale nie będzie najgorszym?

PS. Dziś 74. rocznica wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. Zostawiam Was z cytatem dobrym na każde czasy:

„Niezależnie od tego, kim jest bity – trzeba z nim być. Trzeba dać mieszkanie bitemu, trzeba go schować w piwnicy… Trzeba się tego nie bać i trzeba być przeciwko tym, co biją.”
Marek Edelman